Standardy Ochrony Małoletnich w pigułce - 2024-06-12
Komisja Stomatologiczna ORL w Białymstoku publikuje do stosownego wykorzystania kluczowe informacje dot. Standardów Ochrony Małoletnich – obowiązki, termin wprowadzenia, rekomendacje dla placówek stomatologicznych.
Materiał został opracowany przez Dział Prawny NIL.
1. OBOWIĄZEK WPROWADZENIA STANDARDÓW OCHRONY MAŁOLETNICH
Zgodnie z art. 22b ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (Dz.U. z 2024 r. poz. 560) niektóre podmioty mają obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich. Dotyczy to m.in. placówek medycznych, w których przebywają lub mogą przebywać małoletni.
W ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości, przesłanej do Naczelnej Izby Lekarskiej przy piśmie z dnia 26 maja 2024 r. (znak: DSRiN-IV.050.61.2024), gdy lekarz dentysta prowadzi praktykę zawodową w pełni samodzielnie, tj. bez personelu pomocniczego, nie ma wówczas obowiązku wprowadzenia takiego standardu.
Pozostałe placówki stomatologiczne, w których leczone są dzieci, takie standardy zobowiązane są wprowadzić.
2. TERMIN NA WPROWADZENIE STANDARDÓW OCHRONY MAŁOLETNICH
Standardy mają być wprowadzone do dnia 15 sierpnia 2024 r. – wynika to z art. 10 ustawy z 28.07.2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1606).
Standardy powinny mieć postać dokumentu, który może zostać okazany do wglądu lub opublikowany.
3. TREŚĆ STANDARDÓW OCHRONY MAŁOLETNICH
Elementy składające się na dokument – standardy ochrony małoletnich określił art. 22c ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich.
W standardach ochrony małoletnich należy uregulować:
- zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
- zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
- procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”;
- zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
- zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
- zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
- osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
- sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
W praktyce najważniejsze jest wypełnienie pierwszych trzech punktów.
4. PROPOZYCJE DLA PLACÓWEK STOMATOLOGICZNYCH DZIAŁAJĄCYCH W FORMIE PRAKTYKI ZAWODOWEJ LEKARZA DENTYSTY
Biorąc pod uwagę rodzaj prowadzonej praktyki zawodowej lekarza dentysty oraz niewielką skalę tejże działalności stomatologicznej w zakresie liczby zatrudnionego personelu, standardy ochrony małoletnich w takiej placówce nie muszą przybrać formy obszernego opracowania.
Dla uregulowania kwestii ochrony małoletnich w niewielkiej placówce stomatologicznej wystarczające będzie wprowadzenie do standardów ochrony małoletnich kilku podstawowych zasad:
W obszarze 1. „Zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki i zachowania niedozwolone wobec małoletnich” placówka stomatologiczna może zamieścić następujące wytyczne:
a) Personel medyczny ma obowiązek umożliwić obecność rodzica lub opiekuna prawnego podczas wykonywania czynności diagnostycznych i leczniczych osoby małoletniej. Jest to najważniejszy element, który zapewnia małoletniemu pacjentowi niezbędne poczucie bezpieczeństwa i komfortu. Ponadto to właśnie rodzice lub osoby sprawujące opiekę nad małoletnim najlepiej znają jego potrzeby i zachowania.
b) Personel medyczny powinien w miarę możliwości uwzględniać zgłaszane indywidualne potrzeby małoletniego pacjenta zapewniające mu dodatkowy komfort korzystania ze świadczeń zdrowotnych, o ile nie stoją one w sprzeczności z prawidłowym wykonaniem świadczenia zdrowotnego (np. prawo do wniesienia do gabinetu stomatologicznego niewielkiej zabawki, maskotki itp.).
c) Personel medyczny powinien pozwolić małoletniemu pacjentowi na wypowiadanie się w kwestii planowanych lub udzielanych mu świadczeń opieki zdrowotnej ochrony zdrowia. Pacjent powyżej 16 roku życia ma prawo do pełnej informacji medycznej i decydowania o procesie diagnostyczno-terapeutycznym.
d) Personel medyczny powinien zachować wyrozumiałość w relacjach z małoletnimi pacjentami, ich przedstawicielami ustawowymi i opiekunami prawnymi pamiętając, że w niektórych sytuacjach mogą znajdować się poza strefą swojego komfortu, szczególnie podczas świadczeń zdrowotnych takich jak ekstrakcja zęba czy leczenie pacjenta zgłaszającego się z nasilonym bólem.
e) Niedozwolone są wszelkie zachowania personelu placówki medycznej, które miałyby na celu wywołanie u małoletniego pacjenta strachu, poczucia zagrożenia lub przymusu podczas udzielania świadczeń zdrowotnych. Niedozwolone jest wymuszanie na małoletnim pacjencie określonych zachowań czy współpracy z personelem medycznym przy pomocy krzyku. Personel medyczny nie powinien pozwalać na to, aby tego rodzaju metody stosowane były także w placówce medycznej przez przedstawicieli ustawowych lub opiekunów prawnych małoletniego pacjenta.
W obszarze 2. „Zasady i procedura podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego” placówka stomatologiczna może zamieścić następujące wytyczne:
a) Personel naszej placówki zwraca uwagę na sygnały, objawy i ślady świadczące o podejrzeniu krzywdzenia małoletniego pacjenta.
b) Każda osoba będąca członkiem personelu naszej placówki jest zobowiązana i uprawniona do reagowania, w przypadku podejrzenia, że małoletni pacjent jest krzywdzony.
c) Źródłem krzywdy dziecka może być zachowanie rodziców, opiekunów prawnych, innej osoby bliskiej dla małoletniego, a także zachowanie osób trzecich.
d) Krzywda małoletniego dziecka może przejawiać się w szczególności poprzez:
– popełnienie przestępstwa na szkodę małoletniego (np. przemoc fizyczna, wykorzystywanie seksualne)
– krzywdzenie w inny sposób (np. przemoc psychiczna, zastraszanie, poniżanie),
– ewidentne zaniedbywanie potrzeb życiowych, bytowych i higienicznych (niedożywienie, brak warunków higienicznych, niezapewnianie niezbędnej opieki, brak odzieży).
e) W przypadku podejrzenia, że popełniono przestępstwo na szkodę małoletniego pacjenta należy złożyć zawiadomienie na Policję lub do prokuratury. W przypadku podejrzenia, że życie lub zdrowie małoletniego pacjenta jest zagrożone z uwagi na stosowanie wobec niego przemocy domowej, personel placówki medycznej niezwłocznie zgłasza ten fakt na Policję.
f) W przypadku uzasadnionego podejrzenia, że małoletni doznaje innej formy krzywdzenia, o której mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (tj. działaniom naruszającym jego prawa lub dobra osobiste przez wykorzystanie przewagi fizycznej, psychicznej lub ekonomicznej, w szczególności zachowania naruszające godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące cierpienie lub krzywdę lub wzbudzające poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia) personel medyczny jest uprawniony do wszczęcia procedury „Niebieskie Karty”.
g) W pozostałych przypadkach podejrzenia krzywdzenia małoletniego pacjenta (np. zaniedbanie potrzeb życiowych, bytowych i higienicznych dziecka) placówka medyczna może wystąpić do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w celu udzielenia wsparcia lub do sądu rodzinnego o wgląd w sytuację dziecka oraz wgląd w sytuację rodziny.
W obszarze 3. „Procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty” placówka stomatologiczna może zamieścić następujące wytyczne:
a) Wszelkie informacje dotyczące podejrzenia krzywdzenia małoletniego pacjenta personel placówki medycznej zgłasza kierownikowi placówki lub osobie przez niego upoważnionej.
b) Za wszczęcie odpowiedniej procedury związanej z podejrzeniem krzywdzenia dziecka i za zawiadomienie właściwych organów publicznych odpowiedzialny jest kierownik placówki medycznej lub osoba przez niego upoważniona,
z zastrzeżeniem że procedurę „Niebieskie Karty” może wszcząć jedynie osoba wykonująca w placówce medycznej zawód medyczny.
W obszarach 4-8 wymaganych w Standardach ochrony małoletnich placówka stomatologiczna może zamieścić następujące wytyczne:
a) Niniejsze Standardy ochrony małoletnich co najmniej raz na dwa lata podlegają ocenie pod katem oceny ich dostosowania do aktualnych potrzeb, rodzaju i skali działalności placówki medycznej oraz zgodności z przepisami. Wnioski z analizy będą każdorazowo podstawą do ewentualnej zmiany Standardów ochrony małoletnich.
b) Niniejsze Standardy ochrony małoletnich są umieszczone na stronie internetowej placówki medycznej oraz wywieszone w widocznym miejscu w miejscu prowadzenia działalności.
c) Każdy osoba zatrudniona w placówce medycznej, niezależnie od formy prawnej, w jakiej została zatrudniona, potwierdza na piśmie, że zapoznała się ze niniejszymi Standardami ochrony małoletnich i zobowiązuje się je stosować.
d) Zgłoszone zdarzenia wskazujące na podejrzenie krzywdzenia małoletniego przechowuje kierownik placówki medycznej, w szczególności przechowaniu przez kierownika placówki medycznej podlegają zgłoszenia i zawiadomienia do organów państwowych.
5. UWAGI KOŃCOWE
Zgodnie z ustawą z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, dokument zawierający standardy ochrony małoletnich ma być dostosowany do charakteru i rodzaju placówki lub jej działalności.
Podmioty udzielające świadczeń stomatologicznych, których skala działalności jest większa, w tym np. zatrudniają większa liczbę personelu zarówno medycznego, jak i niemedycznego, powinny rozważyć wprowadzenie do swojego Standardu ochrony małoletnich dodatkowych zapisów uszczegóławiających sposób dokonywania zgłoszeń podejrzenia krzywdzenia małoletnich, osób upoważnionych do dokonywania zgłoszeń, a także zasad ochrony małoletnich przez naruszeniami pochodzącymi ze strony pracowników placówki medycznej, co w przypadku placówki zatrudniającej tylko jedną osobę pracującą pod nadzorem lekarza dentysty nie będzie niezbędne.
Opracował:
Mec. Michał Kozik
Biuro Prawne NIL
11.06.2024 r.